Stok hesapları için toplulaştırılmış yöntemler kullanılacak ise, hesap kodu bazında ilgili tanımların yapılacağı bölümdür. Toplulaştırılmış yöntemler; Muhasebe Parametrelerinde belirlenen Enf.Muh.(VUK), IAS 29 (SPK) ya da Enf.Muh. + IAS 29 uygulamaları için çalışır. Bu parametrede Hiçbiri belirlenmiş ise toplulaştırılmış yöntem uygulanmayacaktır.
Yöntem: Hesap bazında hangi toplulaştırılmış yöntemin kullanılacağına dair seçimin yapılacağı sahadır.
Basit Ortalama Yöntemi: Dönem ortalama düzeltme katsayısının bulunarak stok hesapları TL. değerlerinin bu katsayıyla çarpılması suretiyle düzeltilmesidir.
şeklinde hesaplanır. Mal girişlerinin dönem içine eşit şekilde dağıldığı ve elde kalan malın dönem ortasında stoğa girdiği varsayımından hareketle tespit edilmiş bir yöntemdir. Düzeltmeler, dönem sonu endeksinin dönem ortalama endeksine oranlanması ile elde edilen katsayı ile yapılır.
Stok Devir Hızı Yöntemi: Stok hesapları bazında, ortalama stokta durma günü hesaplanarak kalan stoğun bu tarihte alındığı varsayılır. Kalan stoğun dönem sonu TL. değeri, dönem sonu endeksinin stoğa giriş tarihindeki (dönem sonu - durma günü tarihindeki) endekse oranlanması ile elde edilen katsayı ile düzeltilir.
Kırılım | Oran | Durma Günü |
İlk Madde Malzeme | ||
İşçilik | ||
Amortisman | - | |
Genel Üretim Giderleri | ||
Finansman Gideri |
Bu yöntem seçildiğinde stok hesapları için yukarıdaki tabloda yer alan durma günü değerleri ve oranlar girilmelidir.
Örnek: İlk Madde Malzeme. Hammaddemizin ortalama durma günü 60 ise; tablo aşağıdaki şekilde doldurulmalıdır.
Kırılım | Oran | Durma Günü |
İlk Madde Malzeme | 100 | 60 |
İşçilik | ||
Amortisman | ||
Genel Üretim Giderleri | ||
Finansman Gideri |
Örnek: Yarı Mamul. Yarı mamulumuzun mamul haline gelinceye kadar stokta bekleme süresi 30 gün, yarı mamul maliyetinde ilk madde malzeme oranı %70, işçilik, amortisman ve genel üretim giderleri payları %10’ar ise;
Kırılım | Oran | Durma Günü |
İlk Madde Malzeme | 70 | 90 |
İşçilik | 10 | 30 |
Amortisman | 10 | - |
Genel Üretim Giderleri | 10 | 30 |
Finansman Gideri |
Dikkat; İlk madde malzeme durma günü 90 = ilk madde malzeme durma günü + yarı mamul durma günü olarak verilmiştir.
İlk madde malzeme dışındaki diğer giderler (işçilik ve genel üretim giderleri gibi) yarımamul aktifleştiğinde yarımamule girdiği için bu kalemlerin durma günü yarımamulun stokta bekleme süresi kadar olmalıdır. İlk madde malzeme ise, yarımamul haline gelmeden önce ve yarımamul olarak stokta beklemiştir. Bu nedenle iki süre toplanarak belirtilmiştir.
Amortisman giderleri için durma günü sorgulanmaz. Çünkü amortisman gideri, eğer tarihi değerlerle yarımamule girmişse, belli bir katsayı ile (düzeltilmiş toplam amortisman / tarihi toplam amortisman) çarpılarak düzeltilir. Eğer düzeltilmiş değerlerle yarımamule girmişse, olduğu gibi alınır.
Örnek: Mamul. Mamulumuzun sevk edilinceye kadar stokta bekleme süresi 30 gün, mamul maliyetinde ilk madde malzeme oranı %70, işçilik, amortisman ve genel üretim giderleri payları %10’ar ise;
Kırılım | Oran | Durma Günü |
İlk Madde Malzeme | 70 | 120 |
İşçilik | 10 | 60 |
Amortisman | 10 | - |
Genel Üretim Giderleri | 10 | 60 |
Finansman Gideri |
Dikkat; İlk madde malzeme durma günü 120 = ilk madde malzeme durma günü + yarı mamul durma günü + mamul durma günü olarak verilmiştir.
Hesabın içinde bulunan her bir kalem için öncelikle hesabın TL.bakiyesi bulunacak ve verilen oranlar uygulanarak her kalemin TL.tutardan aldığı pay hesaplanacaktır. Sonra her kalemin bulunan TL. payı, verilen durma gününe göre endekslenerek her kalem için ayrı ayrı düzeltilmiş tutarlar hesaplanacaktır. Bu düzeltilmiş değerlerin toplamı ise, hesabın sonuç düzeltilmiş değerini verir. Ancak hesabın amortisman kaleminin TL. payı çıkarılır, bu hesabın amortisman payının düzeltilmiş amortisman tutarından alacağı pay hesaplanarak eklenir. Detayı örneklerde anlatılacaktır.
Not: Durma günü = 1..30 arası ise düzeltme yapılmaz, 31..60 arası ise bir aylık endeksle, 61..90 ise iki aylık endeksle vb. endekslenir.